طبس، شهری کوچک در کویر مرکزی ایران با فرهنگ و تاریخی بزرگ است. این شهر که حدود 40 هزار نفر جمعیت دارد در استان خراسان جنوبی قرارگرفته است. این شهر در گذشته شهری باشکوه بوده و از گذشته تاکنون پذیرای مسافرانی است که از کویر مرکزی ایران عبور می‌کردند. زبان مردم طبس فارسی است، به‌جز روستانشینان روستایی به نام کریت که زبانی باستانی دارند و بازمانده‌ی زبان پهلوی (فارسی میانه) است. بسیاری از تاریخ نویسان و مهندسان بر این باورند که شهری با این قدمت و شکوه آن‌هم یکه و تنها در میان کویر شرق از عظمت و معجزات تمدن ایرانی است. این شهر تا نزدیک‌ترین شهر خود یعنی فردوس 220 کیلومتر فاصله دارد.

کال جنی

این نام رمزآلود هم قصه‌ای برای خودش دارد. کال جنی از دو بخش کال و جنی تشکیل شده است. کال به دره یا مسیر ایجاد شده به وسیله سیلاب‌ها و جریان آب گفته می‌شود. به این دلیل که ساکنان روستاها این محل را ترسناک و محل حضور جن‌ها می‌دانسته‌اند، بخش دومِ نام را به آن اضافه کرده‌اند. این اثر شگفت‌انگیز با نام دره جنی نیز شناخته می‌شود.

ارگ طبس

ارگ طبس (کهن دژ) از بناهای تاریخی این شهر است که قدمت آن به بیش از ١٠٠٠ سال پیش بر می‌گردد. این ارگ در طول تاریخ و در مقاطع مختلف دچار حوادث و آسیب‌هایی شده و بنابراین بارها مرمت گردیده است. یکی از این تعمیرها در سال ١٢١٦ هجری قمری اتفاق افتاده که تا چند دهه قبل، سنگ نوشته آن بر سر در ارگ نصب بوده است. در سال ١٢٩٢ هجری قمری و در زمان عمادالملک، حاکم طبس، بار دیگر ارگ طبس مورد مرمت قرار می‌گیرد.

قلعه اسماعیلیان

در زمان سلجوقیان،‌ اسماعیلیان بر طبس استیلا یافتند و قلعه‌های محکمی در کوه‌های آن ساختند. قلعه‌ اسماعیلیان طبس که یکی از قلعه‌های معروف این فرقه است، بر فراز کوهی ایجاد شده که در مجاورت آن روستای خراوان پایین قرار دارد. از فراز قلعه به هر طرف که نگاه کنیم، کوهستان است و افق بازی وجود ندارد و تنها می‌توان روستاهای خراوان بالا و پایین را مشاهده کرد. درون قلعه چهار آب‌ انبار وجود دارد که سالم‌ترین آنها در بالاترین سطح کوه قرار دارد و تنها پوشش گنبدی آن در وسط بنا از بین رفته است.

کویر حلوان

کویرحلوان دارای پهنه پوشیده از ریگزار است و در نواحی شرقی و شمالی در حاشیه ریگزار، باتلاق‌های نمکی و رسی کویر مرکزی و دریاچه نمک خور قرار دارد. ریگزار گستره‌ای شمالی جنوبی دارد و در مناطق جنوب شرقی با ارتفاعات عاشقان پیوند می‌خورد که این تلاقی کوه و ماسه، مناظر بسیار زیبایی را پدید آورده است. در محیط شرقی این مثلث ماسه‌ای، تپه‌ها بیشترین ارتفاع را دارند و ارتفاع آن‌ها از کف دشت در حدود ۸۰ متر است که با حرکت به سمت غرب با کاهش ارتفاع همراه است. در جنوب شرقی محل تلاقی کوه و ریگ، دره‌ها و گذرگاه‌های زیبایی پدید آمده است که شاید در نوع خود در کشور کم‌ نظیر باشد.

سد شاه عباسی

سد شاه عباسی یا طاق شاه عباسی در روستای ۷۰۰ ساله خرو و در فاصله ۳۰ کیلومتری شرق طبس، جایی در نزدیکی چشمه آب‌ گرم مرتضی علی (ع) قرار دارد. قدمت این طاق را به دوره صفویه نسبت می‌دهند و معتقدند که سنگ‌ نگاره‌های بز کوهی که بر آن حک شده‌اند، نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت است. عده‌ای هم این بزها را نمادی از فرشتگانی می‌دانند که برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیواره‌های طاق دعا می‌کنند. طاق‌ بند در قسمت پایین شامل طاقی است آجری که پاکار آن بر کوه‌های سنگی دو طرف رودخانه قرار دارد و بلندای طاق تا زیر تیزه آن ۱۷ متر و بلندای آن ۳۰ متر تخمین زده می‌شود که این طاق قدیمی‌ترین بخش بناست که دو قسمتی بودن بنا از نظر زمان ایجاد آن بخصوص از طرف پشت طاق‌ بند به خوبی قابل مشاهده است.

چشمه آبگرم مرتضی علی طبس

چشمه آب‌گرم مرتضی علی طبس دو بخش سرد و گرم دارد که به موازات یکدیگر جریان پیدا می‌کنند. به این معنی که یک سمت چشمه سرد و سمت دیگر آن گرم است و شما با قدم زدن در آن می‌توانید یک پای خود را در آب سرد چشمه و پای دیگرتان را در آب گرم فرو کنید. دلیل این اتفاق آن است که آب گرم چشمه از دیواره سمت راست به داخل رودخانه می‌ریزد و همین موضوع اختلاف دمایی را در چشمه ایجاد می‌کند که گاهی به ۱۰ درجه هم می‌رسد. غلظت بیشتر آب گرم و تفاوت ساختاری آن با آب سرد جاری در کف رودخانه باعث می‌شود این آب‌ها تا مسافت حدود سیصد متری بستر رودخانه هم پیش بروند، در حالی که به طور کامل با هم مخلوط نشده‌اند و در بستر رودخانه قابل تفکیک هستند.